Op 15 maart 2011, vier dagen na de verwoestende zeebeving en de daaropvolgende ramp met kerncentrale Fukushima Daiichi, worden alle inwoners van Namie (spreek uit: nami-eh) die nog niet gevlucht zijn, gedwongen om hun dorp te verlaten. Het stralingsniveau in het dorp, gelegen op acht kilometer van de centrale, is veel te hoog.

Iets meer dan zes jaar later, op 1 april 2017, mogen de inwoners terugkeren. Het treinstation wordt heropend, een gloednieuw postkantoor is uit de grond gestampt en wegen zijn opnieuw geasfalteerd. Toch zijn tot nu toe maar zo’n 100 van de 20.000 inwoners terug. Huizen zijn onbewoonbaar, mensen hebben elders een nieuw leven opgebouwd, en tja, is het er nu écht veilig?

Het is er in ieder geval veilig genoeg voor een kort bezoekje, zo redeneer ik. Per uur word ik aan 170 nGy blootgesteld. De paar uurtjes in Namie geven me evenveel straling als een röntgenfoto bij de tandarts. En nu ben ik al jaren niet bij de tandarts geweest, dus dat zit wel goed.

Het einde van de lijn

Ik pak de trein vanaf Sendai. Eens per anderhalf à twee uur gaat er een boemeltje, dat er twee uur over doet. Als eindpunt staat Minamisoma op de borden. Huh? Dat is nog vier haltes vóór Namie. Ik besluit het even aan te kijken. De trein rijdt pas enkele maanden door, misschien is de informatie nog niet aangepast.

We rijden voor een groot deel van de route langs de kust. Ik zie op Google Maps dat het oude spoor dichter langs het water lag, maar daar zijn ze nu aan het bouwen. Een grote, betonnen tsunamimuur.

Op station Minamisoma blijft de trein stilstaan. Op twee andere mensen na, stapt iedereen uit. Ik loop naar de conducteur toe en vraag in mijn beste Japans of dit het eindpunt is.

“Ik wil naar Namie”, zeg ik beschaamd. Ik vraag me af wat de conducteur van me denkt. Ramptoerist? Wie gaat er nou in hemelsnaam naar Namie? “Stay in this train”, zegt hij. Oké dan. Tien minuten later tuffen we verder. Nog twintig minuten later zijn we er. Namie, eindpunt. Het spoor houdt niet op in Namie, maar het stukje naar Futaba is nog off-limits. Te veel straling.

Heropend

Ik word vriendelijk begroet door de stationsklerk. Zijn stationnetje is gloednieuw. Een loket, een kaartjesautomaat en een lijnennetkaart. Twee vending machines binnen, twee buiten. Eén daarvan verkoopt ijsjes, gezellig. “Shops and restaurants have reopened”, las ik in een nieuwsbericht. Ik loop het station uit, en mijn eerste reactie is: “Bitch, where?”

Alle winkels en restaurants die ik zie, zijn niet eens veilig om te betreden. Ze staan angstvallig scheef, het uithangbord bungelt aan één draadje en de gevel begint af te brokkelen. Een aantal keer word ik op het verkeerde been gezet door een vending machine. Als ik dichterbij kom, blijkt het altijd een oude, kapotte versie.

Mindfuck

Zes jaar is eigenlijk helemaal niet lang. Er zijn zat winkels die hun uithangborden langer laten hangen, er zijn genoeg auto’s ouder. Daarom is een wandeling door Namie een complete mindfuck. Op sommige plekken lijkt het alsof er gisteren nog mensen waren. Op andere plekken is er geen twijfel mogelijk dat er iets vreselijks is gebeurd. Herhaaldelijk denk ik: “Hey, hier is iemand!”, maar dan kijk ik nog eens goed naar de lege autobanden en de hoogte van het gras, en besef ik dat die mooie, glimmende auto er al zes jaar staat.

Ik loop langs een gebouw dat in de steigers staat, maar de roestige verfblikken verraden dat deze opknapbeurt niet recent is. En van die afgebladderde gevels, waarbij je onder het pleisterwerk het hout tevoorschijn ziet komen… Het is een beeld dat we allemaal kennen. Maar dat beeld kennen we uit Disneyland, waar zulke effecten worden gebruikt in het pittoreske Wild West-dorpje. Dat het ook écht is wat er gebeurt, als een aardbeving, en tsunami en zes jaar leegstand een dorp verwoesten, kost me even wat tijd om te beseffen.

Het is eng stil. Ik hoor vogels, en ik schrik regelmatig van het geluid van klapperend en krakend metaal. Het blijken rolluiken te zijn, die los zijn geraakt en wapperen in de wind. Af en toe rijdt er een busje voorbij; mannetjes met helmen werken hard aan de wederopbouw van het dorp.

Postkantoor

Dan zie ik plots vlaggen wapperen. “Huh? Is daar nou iets ópen?” Recht tegenover een rijtje op instorten staande pandjes staat een spiksplinternieuw gebouw. Het blijkt het postkantoor. Een oud dametje op haar fiets komt een brief posten. Heel even lijkt het normale leven weer door te gaan in Namie.

Maar het zijn enkel de oudjes die terugkomen. Sommigen missen het dorp waar ze hun hele leven woonden, anderen hebben niet echt een keuze. Een jaar na de heropening van Namie houdt de Japanse overheid op met het betalen van huisvestingscompensatie. Zorgen over straling maken de ouderen zich niet – het zal hun tijd wel duren. Voor gezinnen met jonge kinderen is dat anders.

Back to school

“Deze stralingsmeter was een nieuwjaarskadootje van Japan Post.”

Ik loop langs een school met een openluchtzwembad. Hoe fijn moet het geweest zijn om hier te wonen. Zee aan de ene kant van het dorp, bergen aan de andere. Beide kanten zijn nu bron van zorgen. De zee met zijn tsunami’s, de bergen met hun bossen vol radioactieve straling. De straten van het dorp zijn schoongemaakt, maar met een heel bos gaat dat niet. Pas nog baarden bosbranden de omgeving grote zorgen.

Direct naast het station staat een gigantische sporthal die er zó nieuw uitziet, dat het bijna lijkt alsof ‘ie er ná de ramp is neergezet. Dat blijkt niet zo te zijn, maar ik ontdek wél dat de sporthal al in januari, toen bewoners enkel nog overdag het dorp mochten bezoeken, heropend is. “Please use for improving physical strength”, zegt de website. Gebruik is gratis.

Ik begrijp het wel. Faciliteiten zijn een voorwaarde om mensen te laten terugkeren. Een station, een postkantoor, een sporthal, een benzinepomp. In krantenberichten lees ik dat er binnenkort ook weer een school zal openen. Maar meer dan twintig leerlingen verwachten ze niet. En dat begrijp ik ook. Want wie wil er wonen in een dorp met een stralingsmeter naast de speeltuin?

Hoe hard de overheid het ook probeert, het gebrek aan bereidheid van jonge gezinnen om terug te komen, zorgt ervoor dat Namie op termijn ten dode opgeschreven is.