Ik weet niet meer precies waar of wanneer, maar ergens in het proces van het verlangen naar een eigen plekje tot het verhuizen naar mijn geweldige 25m², wees iemand me op de Nakagin Tower. Een toren met capsules, gebouwd in 1972, als toonbeeld van de Japanse Metabolisme-beweging. Mijn droom.

De toren van Kisho Kurokawa was in z’n tijd het toonbeeld van de moderne Japanse architectuur. De capsules waren bedoeld voor zakenmannen die een pied-à-terre nodig hadden, en bestonden dus uit enkel een bed, een kleine badkamer en een uitklapbaar bureautje. Geen keuken, geen wasmachine.

Metabolisme

De visie die in Japan ontstond na de Tweede Wereldoorlog, metabolisme, was een architecturale stroming waarbij men de mens en diens levensloop analyseerde. Door de wederopbouw en de economische boom van de naoorlogse jaren groeide Tokio als een malle, en dat, in combinatie met de shinto-filosofie van vergankelijkheid (denk bijvoorbeeld aan de Ise Shrine die elke twintig jaar wordt afgebroken en helemaal opnieuw wordt opgebouwd), leidde tot een visie op architectuur die uitging van groei, verandering en vernieuwing. Net als metabolisme in de cellen van je lichaam.

De toren die Kurokawa ontwiep was dan ook modulair. Capsules konden vervangen worden, geüpgrade, verplaatst. De toren zou kunnen uitbreiden mocht dat nodig zijn; organisch, met de tijd.

Helaas is de toren in verval geraakt, en zijn er mensen die aan afbreken denken. Daarom boekte ik snel een rondleiding (via Showcase Tokyo, ik kan ze niet genoeg aanraden!), want ehm, geniet ervan nu het nog kan, of zo.

capsule life

Gewapend met mijn camera, en vergezeld door vier andere geïnteresseerden, mochten we de toren in. Foto’s maken was wel gelimiteerd tot de capsule; de toren is nog steeds bewoond, en niet iedereen kan al die toeristen waarderen. Foto’s maken van de lobby, de gangen of (spullen van) andere mensen was daarom logischerwijs niet toegestaan.

Ach, wat kon mij het ook schelen. Ik was er! Ik was er met mijn eigen ogen, en voor foto’s van de rest kocht ik voor 2000 yen een boek. Natuurlijk kon ik de kans niet helemaal aan me voorbij laten gaan, dus aanschouw een mini sfeerimpressie, van buiten, en van die ene capsule waar we wél in mochten kijken.

roest en koud water

De toren ziet er strak en futuristisch uit, maar als je van dichtbij kijkt, zie je heel andere dingen. Roest. Vocht. Een net aan de gevel, omdat bewoners zijn gaan knutselen aan de oorsponkelijk niet te openen ramen, en mensen beneden op straat zo’n raam maar niet op hun hoofd moeten krijgen. De kieren tussen verschillende capsules zijn dichtgemaakt met plaatwerk, leidingen liggen juist bloot en hier en daar zijn dingen afgedekt met hout of plastic. Dit gebouw is een krot.

Een krot waarin mensen wonen; in één capsule een gezin van drie (de tourguide zei het echt…), in een andere capsule een echtpaar dat zó enorm dedicated is, dat ze de buiten gebruik zijnde verwarming niet hebben vervangen voor een modern airco-systeem, en douchen met koud water. (In 2010 is er een warmwaterleiding gesprongen, en sindsdien hebben de bewoners, nou ja… Dikke pech.)

Het concept dat zo modulair zou moeten zijn, waarbij de capsules na 25 jaar geüpgrade zouden worden, verpietert terwijl er nog niet één capsule is vervangen. Lekkages worden niet gerepareerd, omdat het bijna onmogelijk is om bij de lekkende plek te komen. Een capsule uit het midden losmaken blijkt een bijna onmogelijke situatie, daarvoor zouden namelijk alle andere capsules óók van hun plek moeten. En omdat alle capsules individueel eigendom zijn, en elke bewoner dus zélf mag bepalen wat er gebeurt… Gebeurt er niks.

vergankelijkheid

Experiment mislukt? Ik weet het niet. Het gebouw spreekt voor veel mensen tot de verbeelding. Invloeden zijn terug te vinden in het werk van andere architecten, en zelfs in mijn geliefde citizenM zie ik terug wat de Nakagin Tower in z’n tijd was, en nu had kúnnen zijn, als het allemaal net even wat beter had uitgepakt.

Een steeds groter wordende groep mensen strijdt voor het behoud van de Nakagin Tower, maar stuit daarbij op een ideologisch probleem: het gebouw als erfgoed laten aanmerken zou kunnen, maar de filosofie van Kurokawa vraagt juist om een overhaul met nieuwe capsules. Je zóu zelfs kunnen betogen dat afbraak, krimp en verval ook een onderdelen van het leven zijn, en dat de toren daarom gewoon gesloopt zou moeten worden. Maar voorlopig staat ‘ie er nog, gevangen in een bestuurlijke patstelling tussen de verschillende bewoners en de eigenaar van de kernen. Best ironisch.